Dạy ngữ âm (phonics) cho trẻ nhỏ là một bước quan trọng để giúp các em tự tin và thành thạo trong đọc.
Khi kỹ năng ngữ âm chưa phát triển, trẻ em thường nói:
"Con ghét đọc sách."
"Nó khó quá!"
"Con mệt rồi!"
Điều này xảy ra vì trẻ phải tiêu tốn rất nhiều năng lượng để đoán cách phát âm các từ.
Bằng cách phát triển kỹ năng ngữ âm sớm, các em có thể cải thiện khả năng đọc, giúp trẻ tự tin hơn và thậm chí có thể khơi dậy niềm yêu thích với một cuốn sách mà chúng sẽ trân quý cả đời.
Dạy Ngữ Âm Hiệu Quả Dựa Trên 3 Yếu Tố
- Hiểu rõ các thách thức khi dạy ngữ âm.
- Nắm vững các mốc phát triển quan trọng của ngữ âm.
- Sử dụng cách tiếp cận thú vị để thu hút trẻ em.
Trước khi đi sâu vào các phương pháp, cần hiểu rõ tại sao việc dạy ngữ âm lại quan trọng đối với sự phát triển của trẻ:
Tại Sao Ngữ Âm Quan Trọng?
Cải thiện khả năng đọc và hiểu
Dạy ngữ âm giúp trẻ học cách giải mã từ bằng cách tách từng chữ cái hoặc từng phần của từ ra thành âm thanh tương ứng, từ đó đọc được những từ chưa quen.
Nghiên cứu đăng trên the Journal of Experimental Psychology: General chỉ ra rằng việc học giải mã từ qua ngữ âm mang lại tác động mạnh mẽ đến độ chính xác khi đọc thành tiếng và khả năng hiểu nội dung.
Xây dựng kỹ năng hiểu nội dung
Khi trẻ có thể giải mã từ dựa trên kiến thức ngữ âm, chúng sẽ phát triển kỹ năng nhận diện từ tốt hơn. Điều này tăng cường sự trôi chảy khi đọc, giúp trẻ tập trung vào việc hiểu nội dung thay vì vật lộn với cách phát âm.
Phát triển khả năng viết đúng chính tả
Dạy ngữ âm giúp cải thiện khả năng viết đúng chính tả bằng cách nhấn mạnh các quy tắc và mẫu chính tả quen thuộc trong quá trình đọc. Khoảng 50% từ vựng tiếng Anh có thể được viết đúng bằng các quy tắc ngữ âm cơ bản.
Thách Thức Khi Dạy Ngữ Âm
- Có thể bạn không nhớ cách mình đã được dạy ngữ âm, điều này khiến việc truyền đạt lại trở nên khó khăn.
- Kiến thức về ngữ âm rất rộng, với nhiều chiến lược và tranh cãi về phương pháp tốt nhất.
- Thuật ngữ trong ngữ âm rất phong phú, đôi khi gây nhầm lẫn.
Các thách thức này có thể được khắc phục nếu bạn hiểu rõ các mốc phát triển và chiến lược phù hợp.
Các Mốc Phát Triển Ngữ Âm
Từ khi sinh ra đến 18 tháng tuổi:
- Quan tâm đến sách và chữ in.
12-36 tháng tuổi:
- Quan tâm đến chữ viết.
- Giả vờ đọc sách.
- Thích nghe kể chuyện.
- Tò mò về âm tiết, vần, âm thanh.
- Trải nghiệm viết và vẽ.
30-60 tháng tuổi:
- Nhận thức rõ hơn về từ ngữ và chữ viết.
- Chơi với âm thanh và ngôn ngữ.
- Nhận diện mặt chữ
- Các từ quen thuộc.
- Chữ in.
- Tên của chính mình.
- Đọc nhanh từ trái sang phải.
- Hiểu mối liên hệ âm - chữ cái.
- Trải nghiệm viết và đánh vần.
Chiến lược dạy học ngữ âm (Phonics)
Phonics có thể được giảng dạy một cách có hệ thống và có mục đích hoặc linh hoạt dựa trên nhu cầu. Phương pháp ngữ âm có hệ thống tuân theo một trình tự rõ ràng để giới thiệu mối quan hệ giữa âm thanh và chữ viết – bao gồm các phương pháp tổng hợp, phân tích, hoặc dựa trên tương đồng.
Phương pháp tổng hợp (Synthetic Phonics)
Đây là cách tiếp cận phổ biến nhất trong giảng dạy ngữ âm. Phương pháp tổng hợp hướng dẫn học sinh chia nhỏ âm thanh trong từ và chuyển đổi chữ cái thành âm. Sau đó, học sinh sẽ tách từng âm và ghép các âm lại để tạo thành từ.
Ví dụ: trẻ em được dạy cách phân tích từ một âm tiết như “cat” thành ba chữ cái, phát âm từng âm thanh /k, æ, t/, rồi ghép lại để đọc thành từ.
Phương pháp phân tích (Analytic Phonics)
Phương pháp này không yêu cầu phát âm các âm riêng lẻ của từng chữ cái trong từ. Thay vào đó, trẻ nhận biết điểm chung của các âm trong một nhóm từ.
Ví dụ: giáo viên đưa ra danh sách các từ như ball, bun, back, bent và yêu cầu học sinh tìm yếu tố chung, trong trường hợp này là âm đầu “b”.
Phương pháp tương đồng (Analogy Phonics)
Đây là một dạng của phương pháp phân tích, trong đó học sinh sử dụng kiến thức về các phần của từ đã học để đọc và giải mã các từ mới.
Ví dụ: học sinh áp dụng khi các từ có phần giống nhau như feet, sheet, meet, đều kết thúc bằng vần “eet”.
Phương pháp nhúng (Embedded Phonics)
Phương pháp này tích hợp dạy ngữ âm vào các hoạt động đọc thực tế, ví dụ như đọc để học theo sở thích hoặc giải trí. Trẻ học ngữ âm trong quá trình đọc và viết liên tục tại lớp.
Ví dụ: học sinh học cách giải mã từ “whale” khi đọc một câu chuyện ngắn về cá voi và các loài sinh vật biển khác.
Các thuật ngữ quan trọng trong ngữ âm
Phoneme
Là đơn vị âm thanh nhỏ nhất. Trẻ em được dạy các âm riêng lẻ của từng chữ cái trong bảng chữ cái từ rất sớm.
Grapheme
Trong ngôn ngữ học, grapheme là đơn vị nhỏ nhất trong hệ thống chữ viết của một ngôn ngữ. Nó là chữ cái hoặc nhóm chữ cái đại diện cho một âm thanh (phoneme) trong từ.
GPC (Grapheme Phoneme Correspondence)
Là mối quan hệ giữa chữ viết và âm thanh. Biết GPC nghĩa là có thể ghép âm thanh với chữ cái tương ứng và ngược lại.
Digraph
Là một grapheme gồm hai chữ cái tạo ra một âm thanh duy nhất. Ví dụ: “sh”, “ck”.
Trigraph
Là một grapheme gồm ba chữ cái tạo ra một âm thanh duy nhất. Ví dụ: “tch”.
Decoding (Giải mã)
Khả năng áp dụng kiến thức về mối quan hệ chữ cái–âm thanh để phát âm chính xác từ viết. Kỹ năng giải mã ảnh hưởng đến tốc độ và khả năng hiểu khi đọc.
Oral blending (Ghép âm bằng lời nói)
Nghe các âm riêng lẻ và kết hợp chúng để tạo thành một từ. Trẻ cần phát triển kỹ năng này trước khi ghép các từ viết.
Blending (Ghép âm)
Nhìn vào một từ viết, xác định từng chữ cái hoặc nhóm chữ cái và âm tương ứng, sau đó kết hợp chúng để đọc thành từ. Đây là cơ sở của việc đọc.
Oral segmenting (Phân tích âm bằng lời nói)
Nghe một từ hoàn chỉnh và chia nhỏ nó thành các âm riêng lẻ. Kỹ năng này cần thiết trước khi trẻ có thể phân tích từ để viết.
Segmenting (Phân tích âm)
Nghe một từ, chia nhỏ thành các âm, xác định chữ cái hoặc nhóm chữ cái đại diện cho từng âm, sau đó viết đúng thứ tự. Đây là cơ sở của việc viết chính tả.
Flexidata hiểu rằng các trung tâm, giáo viên và trường học luôn cần một trợ thủ đắc lực để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh tốt nhất. Đăng ký ngay hôm nay để trải nghiệm và khám phá giải pháp dạy học hiệu quả với Fast Phonic của Reading Eggs – phần mềm học ngữ âm tiếng Anh hàng đầu dành cho các em!
